Uprawnienia straży miejskiej

Wydaje ci się, że straż miejska w zasadzie „nic nie może”? To błąd, bo rzeczywistość jest z goła inna. Uprawnienia straży miejskiej są dość szerokie, a od 30 sierpnia tego roku gminni strażnicy mogą nakładać nawet mandaty karne na rowerzystów i kierujących hulajnogami.  O tym, jakie są dokładnie uprawnienia straży miejskiej dowiesz się z naszego poradnika.

Uzupełnij tylko 2 pola i poznaj cenę OC/AC od razu!Poznaj cenę OC

Straż miejska bywa określana lokalną policją. Z jednej strony nieco na wyrost, bo uprawnienia straży miejskiej są węższe niż policjantów. Szczególnie odkąd w 2015 roku odebrano tym służbom prawo do używania fotoradarów. Z drugiej, jest wiele wykroczeń, za które strażnicy miejscy mogą karać i to nawet mandatem. Złe parkowanie, zaśmiecanie, generowanie smogu czy za szybka jazda rowerem lub hulajnogą po chodniku to część z wykroczeń, za które można dostać grzywnę od strażników miejskich (gminnych).

Do czego ma prawo straż miejska?

Straż miejska jest gminną jednostką mundurową (podlega lokalnym władzom). Jej celem jest ochrona porządku i zapewnienie spokoju w miejscach publicznych. Podstawowe uprawnienia straży miejskiej są wymienione w Ustawie o strażach gminnych, konkretnie w artykule 11, ust. 1.

W określonym zakresie (mniejszym niż policja) stoi na straży porządku w ruchu ulicznym i ma uprawnienia kontrolne. Może kontrolować także transport zbiorowy w zakresie określonym przepisami.

Strażnicy miejscy są też zobowiązani do współpracy m.in. ze służbami ratowniczymi w ramach niesienia pomocy i usuwania awarii technicznych, skutków zniszczeń, klęsk żywiołowych i innych tego typu zdarzeń. Ponadto  funkcjonariusze straży miejskiej mogą zabezpieczać miejsca przestępstw czy  katastrof. W miarę możliwości biorą też udział w ustalaniu świadków danego zdarzenia.

Straż wraz z innymi służbami zabezpiecza też imprezy i zgromadzenia publiczne oraz może ochraniać obiekty i urządzenia użyteczności publicznej. Rolą strażników miejskich jest też informowanie lokalnych społeczności o zagrożeniach lub ich poziomie (np. przy powodziach, nawałnicach). Ponadto w kompetencjach gminnych funkcjonariuszy leży konwojowanie dokumentów, pieniędzy i wartościowych przedmiotów dla potrzeb gminy. Strażnicy zajmują się też doprowadzeniem nietrzeźwych do izby wytrzeźwień lub ich miejsca zamieszkania.

W czasie służby strażnik miejski musi mieć założony mundur, a przy sobie legitymację służbową, identyfikator i emblemat gminy.

Obowiązkiem każdego strażnika miejskiego i gminnego jest przestrzeganie prawa i rzetelne wykonywanie poleń przełożonych. Do tego straż miejska jest zobowiązana do współpracy z policją oraz innymi służbami i to zarówno w ramach prowadzenia własnych czynności, jak i w ramach działań realizowanych przez inne służby.

Trochę historii – dlaczego powstała straż miejska?

Straż miejska (gminna) powstała na bazie przemian ustrojowych w 1989 roku. Już rok później zostały powołane samorządy terytorialne, których jednym z obowiązków było zapewnienie porządku publicznego. A stąd był już tylko krok do powołania lokalnej policji, czyli właśnie straży miejskiej.

Od 1991 roku zaczęły powstawać jednostki strażników miejskich. Jedną z pierwszych była warszawska straż miejska, którą powołano do życia uchwałą z 1 maja 1991 roku. Nowa formacja zaczęła działać od 1 czerwca tego roku, a 8 listopada 120 strażników miejskich złożyło uroczyste ślubowanie.

Jak pokazują statystki, stołeczna straż miejska należy do najbardziej zapracowanych w kraju. Nie ma co się dziwić, w końcu Warszawa jest największą aglomeracją w Polsce. W 2020 roku pod numerem alarmowym warszawskich strażników przyjęto 435 tys. zgłoszeń – średnio jedno na minutę. Przeciętnie oznacza to prawie 1200 interwencji dziennie. Najwięcej incydentów dotyczyło tych związanych z ruchem drogowych – przede wszystkich chodziło o nieprawidłowe parkowanie lub łamanie zakazów zatrzymywania się. Wiele z interwencji skończyło się nałożeniem blokady na koła lub usunięciem źle zaparkowanego auta na policyjny parking (o tym, jak odebrać samochód z parkingu policyjnego więcej piszemy w naszym tekście „Jak odebrać samochód z parkingu policyjnego„).

Czy wiesz, że: Pierwsza straż miejska została utworzona w Lublinie. Niestety, w 2016 roku decyzją prezydenta tego miasta, formacja została rozwiązana.

Początkowo straż miejska nazywała się też strażą municypalną. Na mocy ustawy z 1997 roku zakazano tej nazwy. Wtedy też ujednolicono umundurowanie i wygląd wozów strażników gminnych.

Uprawnienia straży miejskiej – czas na szczegóły

Uprawnienia straży miejskiej (gminnej) są czasem mylone z kompetencjami policji. Niektórzy poczytują to nawet za zarzut, uznając, że rolą strażników jest dublowanie działań policji. W rzeczywistości kompetencje gminnych funkcjonariuszy są znacznie węższe, ale też cześć uprawnień pokrywa się z tymi, które mają policjanci. Dlatego mandat od straży miejskiej nie jest niczym dziwnym.

Przyjrzyjmy się, co wolno miejskiemu strażnikowi?

1. Pilnowanie porządku w miejscach publicznych. Strażnicy miejscy (gminni) mogą pouczać, ostrzegać, zwracać uwagę, a nawet legitymować, by potwierdzić lub ustalić tożsamość danej osoby.
2. Zatrzymanie i przeszukanie bagażu. Zgodnie z przepisami miejscy strażnicy mogą zatrzymać osoby podejrzane o popełnienie przestępstwa lub niebezpieczne, by przekazać je najbliższej jednostce policji. Mogą kontrolować rzeczy osobiste, w tych przeszukać bagaż, jeśli mają podejrzenie popełnienia przestępstwa. Nie muszą w tym celu wzywać policji – na to przyjdzie czas, gdy przeszukanie potwierdzi podejrzenia.
3. Nakładanie grzywny. Otrzymanie mandatu karnego od strażnika miejskiego jest zdecydowanie najczęstszym przypadkiem kontaktu z tymi służbami. Tym bardziej, że powodów do nakładania grzywny przez straż miejską jest całkiem sporo, m.in.:
   • zakłócanie ciszy nocnej,
   • niszczenie mienia (uwaga na malowanie graffiti na budynkach),
   • picie alkoholu w miejscach publicznych,
   • śmiecenie w miejscach publicznych,
   • palenie w miejscach z zakazem palenia,
   • kąpiel w zabronionym miejscu (np. w fontannie, zbiorniku wodnym z zakazem kąpieli),
   • wywołanie fałszywego alarmu,
   • brak ostrożności przy trzymaniu niebezpiecznego zwierzęcia lub szczucie,
   • zanieczyszczanie środowiska (np. smog, palenie nielegalnych odpadów).
4. Usuwanie pojazdów/blokowanie kół. W ramach kontroli parkowania strażnicy miejscy mogą nakładać blokady oraz holować źle zaparkowane auto na gminny parking.
5. Stosowanie środków przymusu bezpośredniego. Zgodnie z przepisami strażnicy miejscy (gminni) mogą używać tzw. środków przymusu bezpośredniego, gdy dana osoba utrudnia wykonywanie czynności służbowych lub stwarza zagrożenie. O jakie narzędzia czy środki chodzi? Są to m.in.:
   • siła fizyczna,
   • kajdanki,
   • pałki,
   • psy i konie służbowe,
   • paralizatory,
   • ręczna broń gazowa,
   • broń palna.

Rodzaj narzędzia powinien być adekwatny do danego zagrożenia, a ich użycie musi być poprzedzone wezwaniem do zachowania zgodnie z prawem.

W swoich strukturach straże miejskie (gminne) mają też tzw. eko patrole, czyli jednostki niosące pomoc zwierzętom czy usuwające skutki działania żywiołów. Ponadto eko patrole kontrolują podległe tereny pod kątem wykrywania nielegalnych wysypisk śmieci, osób podrzucających lub  palących nielegalne odpady.

Jakie są uprawnienia straży miejskiej w ruchu drogowym?

Sporo kontrowersji budzą uprawnienia straży miejskiej w zakresie kontroli ruchu drogowego. Jeszcze parę lat temu strażnicy miejscy mogli korzystać z fotoradarów. Najwyższa Izba Kontroli wykazała szereg nieprawidłowości w posługiwaniu się przenośnymi radarami i w efekcie pozbawiono strażników miejskich uprawnień w zakresie kontroli prędkości samochodów.

Mimo to gminni strażnicy mają sporo innych możliwości kontrolnych w zakresie ruchu drogowego. Nie kończą się one tylko na działaniach związanych z nieprawidłowym parkowaniem. Straż miejska może ukarać mandatem karnym za takie wykroczenia drogowe, jak:

• brak włączonych świateł mijania,
• utrudnianie ruchu drogowego,
• jazda bez wymaganych dokumentów (poza kierowcami samochodów osobowych, którzy nie musza mieć dokumentów przy sobie) i uprawnień,
• niezastosowanie się do znaków i sygnalizacji,
• łamanie przepisów dotyczących stref czystego transportu,
• złamanie lokalnych przepisów związanych z ruchem drogowym.

Na tym nie koniec, bo w Kodeksie wykroczeń jest też art. 97, który jest takim przepisem-wytrychem. Zgodnie z zapisem służby, w tym straż miejska, mogą karać za inne wykroczenia, których nie ma w Kodeksie wykroczeń, ale łamią przepisy zawarte w Prawie o ruchu drogowym. Co więcej, strażnik miejski mimo wlepienia kary może delikwenta zatrzymać i przekazać w ręce policji.

Nowe uprawnienia straży miejskiej – bat na hulajnogi elektryczne

Od 30 sierpnia 2021 roku poszerzyły się  uprawnienia straży miejskiej o nakładanie mandatów na rowerzystów, kierujących hulajnogami i innymi urządzeniami transportu osobistego (UTO). Grzywny wynoszą od 100 do 500 zł.

Za co można dostać karę? Przede wszystkim za jazdę z nadmierną prędkością. Zgodnie z obowiązującym rozporządzeniem Ministerstwa Spraw Wewnętrznych urządzenia transportu osobistego mogą jeździć z maksymalną prędkością 20 km/h. Ponadto mogą poruszać się po pasach i ścieżkach rowerowych, a także po jezdni, na której obowiązuje ruch d 30 km/h, jeśli brakuje drogi rowerowej.  

Mandat od straży miejskiej można dostać też za poruszanie się hulajnogą elektryczną czy rowerem po chodniku bez zachowania ostrożności i z naruszeniem zasad. Jakich? Kierujący ma obowiązek dostosować prędkość urządzenia do pieszych oraz bezwzględnie powinien ustępować im pierwszeństwa. Zakazane jest też poruszanie się UTO pod wpływem alkoholu czy używek. Za to też grozi mandat i to najwyższy.

Straż miejska a walka ze smogiem

Miejscy funkcjonariusze od paru lat pełnią też niebagatelną rolę w walce ze smogiem. W wielu miejscowościach strażnicy miejscy walczą z nielegalnym spalaniem odpadów i paleniem w piecach „byle czym”. Nierzadko w ramach prowadzonych czynności posługują się zaawansowanych sprzętem – np. mobilnymi laboratoriami z miernikami jakości powietrza, które ułatwiają lokalizację źródeł emisji zanieczyszczeń.

Jednostki w większych miastach coraz częściej korzystają też z dronów, które są wyposażone w kamery termowizyjne, urządzenia do pomiaru zanieczyszczeń, a nawet sprzęt do pobierania próbek dymu. Jeśli są podejrzenia, że ktoś pali nielegalnymi substancjami, prawo zezwala strażnikowi miejskiemu wejść na posesję i sprawdzić paleniska, kominki czy piece w domach prywatnych. Straż miejska może też żądać wyjaśnień czy wglądu do dokumentacji danego miejsca spalania. Za palenie nielegalnymi odpadami grozi od strażników mandat w wysokości do 500 złotych.

PODSUMOWANIE:

1. Straż miejska podlega władzom samorządowym, a jej celem jest ochrona ładu i porządku publicznego.
2. Uprawnienia straży miejskiej pozwalają tym służbom na nakładanie mandatów, pouczenie, zatrzymanie, przeszukanie rzeczy osobistych, a w skrajnych przypadkach na użycie środków przymusu bezpośredniego.
3. Mandaty od straży miejskiej można dostać np. za określone wykroczenia w ruchu drogowym, śmiecenie, palenie nielegalnymi odpadami czy zakłócanie ciszy nocnej.

Sprawdź najszybszy kalkulator OC