Kategorie prawa jazdy

Zastanawiasz się, jakie kategorie prawa jazdy obowiązują w Polsce? Ile ich jest i do czego dokładnie uprawniają? W naszym poradniku odpowiadamy na te pytania. Podpowiadamy, jakie warunki musisz spełniać, by otrzymać uprawnienia w danej kategorii. Wyjaśniamy też, co się dzieje, gdy masz prawo jazdy ale innej kategorii, niż prowadzona maszyna.

Uzupełnij tylko 2 pola i poznaj cenę OC/AC od razu!Poznaj cenę OC

Najpopularniejszą kategorią prawa jazdy jest ta oznaczona literą B. Nic dziwnego, w końcu dotyczy najpopularniejszego środka lokomocji na drogach. Na kategorii B jednak nie koniec. W Polsce jest 17 kategorii prawa jazdy. Podział ten uwzględnia różne klasy pojazdów oraz warunki (przede wszystkim minimalny wiek), które musisz spełnić, by mieć określone uprawnienia do prowadzenia pojazdów.

Czytaj także:

Ile kosztuje wyrobienie prawa jazdy
Ile się czeka na prawo jazdy
Prawo jazdy kategorii C

Klasyfikacja uwzględnia też dodatkowe uprawnienia związane z prowadzeniem zespołów pojazdu (czyli z przynajmniej jedną przyczepką). Co ciekawe, by móc kierować niektórymi typami pojazdów, nie musisz zdawać osobnych egzaminów. Przykładowo, gdy masz prawo jazdy wyższej klasy (B, C, D) nie musisz oddzielnie pochodzić do kursu i egzaminu na motorower (AM). Uprawnienia zyskujesz z automatu.

Kto może dostać prawo jazdy?

Są cztery wspólne warunki, które musisz spełnić, by uzyskać prawo jazdy jakiejkolwiek kategorii:

• Warunek nr 1 – minimalny wiek. Musisz osiągnąć minimalny wymagany wiek, który pozwala na prowadzenie danego pojazdu.
• Warunek nr 2 – brak przeciwskazań zdrowotnych. Masz aktualne orzeczenie lekarskie o braku przeciwwskazań zdrowotnych do kierowania samochodami czy innymi pojazdami.
• Warunek nr 3 – obowiązkowe szkolenie. Odbyłeś szkolenie, które jest wymagane dla danej klasy pojazdów.
• Warunek nr 4 – egzamin. Zdałeś egzamin państwowy, który jest wymagany dla danej kategorii.

W przypadku niektórych uprawnień dodatkowo wymagane jest orzeczenie od psychologa o braku przeciwwskazań psychologicznych do kierowania autem czy innym pojazdem.

Pamiętaj: na kurs prawa jazdy i egzamin możesz zapisać się przed ukończeniem wymaganego wieku. Minimalny wiek kierowcy ma znacznie przy wydawaniu dokumentu, a tym samym określa moment, w którym możesz nabyć uprawnienia do kierowania daną klasą pojazdów.

Kategorie prawa jazdy na motor: A, A1, A2, AM

Od 2013 roku mamy 4 kategorie prawa jazdy w grupie A. Obejmują one pojazdy od motorowerów do motocykli o dużej mocy.

Kategoria AM zastąpiła dawną kartę motorowerową. Uprawnia do kierowania motorowerami i lekkimi czterokołowcami (np. quady). Pojazdy z tej kategorii poza małą mocą silnika, nie mogą poruszać się szybciej niż 45 km/h. Aby skorzystać z uprawnień tej kategorii musisz mieć skończone 14 lat.

Pamiętaj: wszystkie wyższe kategorie prawa jazdy pozwalają ci na prowadzenie pojazdów klasy AM.

Kategorie A1, A2 i A pozwalają na kierowanie motocyklami oraz zespołami tych pojazdów (czyli z przyczepą). Zasadnicza różnica pomiędzy kategoriami tkwi w mocy silnika motoru i wieku, w którym możesz uzyskać uprawnienia.

Pamiętaj: osoby nieletnie (poniżej 18 roku życia) mogą podejść do egzaminu na prawo jazdy tylko za pisemną zgodą rodziców lub opiekunów prawnych.

Kategorie prawa jazdy: B jak bardzo dużo możliwości

Wspólną cechą kategorii rozpoczynających się na B jest prawo do kierowania czterokołowcami. Podobnie jak w prawkach na motor, „1” przy klasyfikacji oznacza, że dana kategoria dotyczy najmniejszych w danej grupie pojazdów. W przypadku kategorii B1 chodzi o ciężkie quady i tzw. mikrosamochody. Ich masa nie może przekroczyć 400 kg w opcji osobówek i 550 kg w opcji aut osobowo-transportowych. Moc silnika takich pojazdów nie może być większa niż 15 kW/20,4 KM. Żeby uzyskać uprawnienia tej kategorii musisz mieć skończone 16 lat.

Najszersze uprawnienia mają posiadacze prawa jazdy kategorii B – ich możliwości nie kończą się osobówkach. Tego typu prawo jazdy pozwala ci – najogólniej rzecz ujmując – prowadzić samochody, których masa całkowita nie przekracza 3,5 tony. A to oznacza, że możesz kierować zwykłymi samochodami osobowymi, SUVami, samochodami terenowymi oraz częścią dostawczaków.

Uprawnienia kategorii B pozwalają też na kierowanie zespołem pojazdów. Możesz więc podczepić przyczepkę do swojego auta pod warunkiem, że razem z samochodem nie przekracza ona masy 3,5 tony. Chyba że masz dodatkowy wpis w papierach, czyli kod 96 (trzeba wcześniej zdać egzamin praktyczny), który daje ci prawo do kierowania zespołem pojazdów o łącznej wadze do 4250 kg.

Na tym nie koniec możliwości kierowców z prawem jazdy kategorii B. Jako posiadacz takich uprawnień możesz, ale tylko w Polsce, prowadzić ciągnik rolniczy czy pojazdy wolnobieżne, takie jak koparki czy walce drogowe. I to z przyczepką lub przyczepkami pod warunkiem, że łączna waga pojazdów nie przekracza 750 kg (co zrobić, by wozić więcej piszemy w dalszej części naszego artykułu).

Z kategorii B wyłączone są natomiast autobusy i motocykle. Z jednym małym wyjątkiem (nie licząc oczywiście motorowerów) – motocykli klasy A1. Możesz je prowadzić pod warunkiem, że przynajmniej od 3 lat masz kategorię B. Co ważne, takie poszerzenie uprawnień działa w Polsce, ale niekoniecznie we wszystkich innych krajach.

Kategoria B+E – pod przyczepę

Najczęściej do jazdy osobówką z przyczepą nie potrzebujesz dodatkowych uprawnień. Co jednak jeśli chcesz lub musisz pociągnąć więcej niż ustalone limity? Tutaj pojawia się prawo jazdy kategorii B+E. Dzięki tym uprawnieniom sama przyczepa lub przyczepy mogą ważyć 3,5 tony. Łącznie z pojazdem możesz więc prowadzić zespół o łącznej masie 7 ton. No chyba że masz hamulec najazdowy – wtedy łącznie możesz jeździć zestawem o wadze 6125 kg, bo dopuszczalna masa przyczepy w takim przypadku nie może być większa niż 2625 kg.

Na marginesie, uzyskanie prawa jazdy B+E jest tańsze w porównaniu z uprawnieniami B96 i pozwala na więcej.

Podsumowanie: ciężar zespołów pojazdów a kategorie prawa jazdy z grupy B

Kategorie prawa jazdy: grupa C

Czego potrzebujesz, gdy chcesz prowadzić samochód o masie większej niż 3,5 tony? Potrzebujesz prawa jazdy kategorii C, C1, C1+E lub C+E. Podobnie, jak to było w przypadku prawa jazdy z kategorii B, z tych uprawnień wyłączone są autobusy.

Prawo jazdy kategorii C daje ci uprawnienia do kierowania:

• samochodami o masie większej niż 3,5 tony; z tej grupy,
• samochodami z lekką przyczepą, czyli taką, której waga nie przekracza 750 kg,
• pojazdami wolnobieżnymi, także z przyczepą lub przyczepami o wadze nieprzekraczającej 750 kg,
• ciągnikami rolniczymi, także z przyczepą lub przyczepami o wadze nieprzekraczającej 750 kg.

Różnica między prawem jazdy C a C1 polega na tym, że ta druga kategoria ma górne ograniczenie w wadze pojazdu. Z uprawnieniami tego typu możesz prowadzić samochody, których waga nie przekracza 7,5 tony. Z kolei kategorie prawa jazdy C+E oraz C1+E pozwalają ci na kierowanie samochodami danej grupy z przyczepą lub przyczepami, których masa nie może przekroczyć 12 ton.

Żeby uzyskać prawo jazdy kategorii C lub C1, a także C+E i C1+E, musisz mieć skończone 18 lat oraz posiadać prawo jazdy kategorii B. Z kolei by otrzymać uprawnienia do prowadzenia samochodów z grupy C z przyczepami musisz mieć odpowiednio prawo jazdy C1 lub C.

Kategorie prawa jazdy: grupa D

Kolejną grupą kategorii są te zaczynające się na literę D. Mając uprawnienia kategorii D lub D1 możesz prowadzić:

autobus, także z przyczepą lub przyczepami o wadze do 750 kg,
pojazdami wolnobieżnymi, także z przyczepą lub przyczepami o wadze do 750 kg,
ciągnikami rolniczymi, także z przyczepą lub przyczepami o wadze do 750 kg.

Przy czym kategoria D1 pozwala na kierowanie mniejszymi autobusami, które konstrukcyjnie przeznaczone są do przewozu maksymalnie 17 osób (łącznie z kierowcą) i które nie są dłuższe niż 8 m.

Jeśli chcesz swoje uprawnienia uzupełnić o kierowanie zespołem pojazdów, w tym przypadku chodzi o autobus z przyczepą lub przyczepami, potrzebujesz prawa jazdy kategorii D1+E lub D+E.

Aby zdobyć tego typu uprawnienia musisz mieć ukończone 21 lat (kat. D1 i D+E) lub 24 lata (D i D+E) oraz mieć prawo jazdy kategorii B. Kategoria D+E daje ci też automatycznie uprawnienia prawa jazdy B+E.

Pamiętaj: prawo jazdy B i C+E oznacza, że masz też uprawnienia kategorii B+E. Idąc dalej, posiadacz kategorii C+E i D nabywa uprawnienia kategorii D+E.

Kategorie prawa jazdy: T i tramwaj

Zostały nam jeszcze dwie kategorie. Pierwsza z nich – oznaczona literą T – pozwala na kierowanie ciągnikami rolniczymi oraz pojazdami wolnobieżnymi, także w opcji z przyczepą lub przyczepami. Oczywiście pod warunkiem, że ich masa nie przekracza 750 kg. Aby uzyskać tego typu uprawnienia wystarczy mieć skończone 16 lat.

Z kolei uprawnienia do prowadzenia tramwaju nie są ukryte pod żadną literą alfabetu. Są oznaczone nazwą pojazdu. Aby zdobyć prawo jazdy na tramwaj musisz skończyć 21 lat.

Kategorie prawa jazdy: na jak długo?

Przy obecnych przepisach każde prawko jest wydawane okresowo. Maksymalny czas „ważności” prawa  jazdy wynosi 15 lat. Są kategorie, w których uprawnienia dostajesz tylko na 5 lat. Krótsze okresy dotyczą też tych kierowców, którzy mają problemy zdrowotne, np. dużą wadę wzroku.

Maksymalny okres ważności prawa jazdy:

15 lat dla kategorii: B, B1, B+E, A, A1, A2, AM, T
5 lat dla kategorii: C, C1, C1+E, C+E, D, D1, D+E, D1+E

Koniec ważności prawa jazy nie oznacza, że musisz ponownie zdawać egzamin. Do wymiany dokumentu w Wydziale Komunikacji wystarczy okazanie orzeczenia lekarskiego, które potwierdza twoją zdolność do kierowania pojazdami. Wyjątkiem w tej procedurze są kierowcy, którzy mają bezterminowe prawa jazdy, czyli wydane przed 19 stycznia 2013 roku (wtedy doszło do zmiany przepisów, które nakazują wymianę takich dokumentów, o czym piszemy niżej). W ich przypadku orzeczenie lekarskie nie jest potrzebne, wystarczy uiszczenie opłaty za wystawienie nowego prawa jazdy. Więcej o uzyskaniu prawa jazdy przeczytasz w naszym poradniku „Ile się czeka na prawo jazdy?”

Ważne: do 2013 roku większość kierowców dostawała bezterminowe prawa jazdy. Ze względu na zmianę regulacji, te dokumenty też będą wymieniane. Obowiązkowa wymiana bezterminowych dokumentów będzie przeprowadzana w latach 2028-2033. Wszystkie nowe prawa jazdy wydane w ramach tej operacji będą ważne maksymalnie 15 lat.

Prowadzenie bez uprawnień

Kategorie prawa jazdy są istotne, bo jasno precyzują, kto może kierować danym typem pojazdu. Za jazdę bez ważnego prawa jazdy lub bez uprawnień przewidzianych jest kilka konsekwencji. Może się skończyć na pouczeniu i mandacie. Równie dobrze policja może zatrzymać prawo jazdy czy skierować sprawę do sądu. Jeśli do wykrycia braku uprawnień doszło przy okazji szkody, musisz się też liczyć z problemami przy procesowaniu zdarzenia u ubezpieczyciela. Przeczytaj więcej o tym, czym jest regres ubezpieczeniowy.

W tym miejscu zajmiemy się tylko przypadkiem, gdy prowadzisz dany środek lokomocji mając prawo jazdy, ale kategorii, która nie daje ci prawa kierowaniem danym typem pojazdu. Taka sytuacja zaliczana jest do wykroczeń. Grozi ci za to mandat w wysokości 1500 złotych. Kara może jednak wzrosnąć i to znacznie, bo do 30 tys. złotych, jeśli sprawa trafi do sądu. I podobnie, jak ma to miejsce w przypadku braku prawa jazdy w ogóle, kierowca bez uprawnień nie może dalej kontynuować jazdy. Do wyboru są dwie opcje. Albo ktoś znajomy, kto ma uprawnienia przyjedzie na miejsce zatrzymania i zaopiekuje się twoim pojazdem. Albo maszyna zostanie odholowana na wskazany przez policję parking. Oczywiście na twój koszt. Dodatkowo, sąd może orzec zakaz prowadzenia pojazdów na okres od 6 miesięcy do 3 lat.

PODSUMOWANIE:

• W Polsce istnieje 17 kategorii prawa jazdy.
• Kategorie prawa jazdy wskazują, jakie pojazdy można prowadzić i jaki jest minimalny wiek uprawniający do uzyskania takiego prawka.
• Niezależnie od kategorii, prawa jazdy wydawane są terminowo. Najdłuższy okres wynosi 15 lat. Są rodzaje pojazdów, gdzie maksymalny okres ważności prawa jazdy to 5 lat.
• Prowadzenie pojazdu z uprawnieniami, które nie obejmują danej klasy pojazdów, jest wykroczeniem, za które możesz dostać 300 złotych mandatu. W przypadku skierowania sprawy do sądu, kara może wzrosnąć nawet do 5 tys. złotych.

Sprawdź najszybszy kalkulator OC