Badanie wzroku

Do dbania o oczy nikogo nie trzeba przekonywać, a jednym z elementów troski o nasze widzenie powinno być regularnie robione badanie wzroku. Sprawdzamy, jakie metody są stosowane do kontroli oczu, jak często powinno się sprawdzać widzenie i ile kosztują wizyty u specjalistów.

Statystyki pokazują, że regularne kontrole oczu robi tylko jedna trzecia Polaków. Co czwarty z nas nigdy nie był u lekarza okulisty, połowa ma wadę wzroku lub choruje na jakieś choroby okulistyczne, a po 50. roku życia jakieś dolegliwości związane z tym narządem ma nawet 80 proc. populacji. Bagatelizujemy sygnały wysyłane nam przez oczy, zrzucając je na efekt pracy z komputerem czy przemęczenie.

Tymczasem nie warto lekceważyć żadnych objawów, bo przecież oko to najważniejszy ze zmysłów. Dlatego nawet, gdy dobrze widzisz, powinieneś regularnie odwiedzać okulistę. To jedyny klucz, byś jak najdłużej zachował swój wzrok w dobrej kondycji.

Regularne badanie wzroku – dlaczego jest takie ważne?

Jak wiadomo wczesne wykrycie choroby znacznie zwiększa szansę na jej skuteczne leczenie, które prowadzi do zminimalizowania skutków czy do całkowitego powrotu do zdrowia. Nie inaczej jest w przypadku chorób oczu. Dlatego tak ważna jest profilaktyka w tym zakresie i to niezależnie od wieku. Polega ona między innymi na regularnych kontrolach u specjalisty. W przeciwnym razie musisz się liczyć z poważnymi i często nieodwracalnymi konsekwencjami.

W regularnym badaniu chodzi nie tylko o wykrycie wady wzroku. Wiele schorzeń okulistycznych daje niespecyficzne objawy (np. zaćma i nowotwory) i bez znajomości rzeczy trudno wyczuć, że z okiem dzieje się coś złego. Tymczasem nowoczesny sprzęt okulistyczny pozwala wykryć nawet te najmniejsze zmiany.

Zastanawiasz się, jak często powinieneś wykonywać badanie wzroku? Zależy od wieku. Ogólne okuliści zalecają badanie nawet raz na rok. Dotyczy to zwłaszcza dzieci i osób po 61. roku życia. Dorośli przed sześćdziesiątką mogą ostatecznie odwiedzać kontrolnie okulistę co dwa lata. Znacznie częściej niż raz do roku wizytę w gabinecie okulistycznych powinni planować cukrzycy czy chorujący na miażdżycę.

Dla kogo badanie wzroku?

Kto powinien regularnie badać oczy? Wszyscy. Niezależnie od wieku kontrolne badanie wzroku jest potrzebne i wskazane dla każdego. Dlaczego wyjaśnialiśmy już wyżej. Dodatkowymi wskazaniami do kontroli u okulisty są zauważalne zmiany w sposobie widzenia, problemy ze spojówkami, poczucie suchości oka lub nadmierne łzawienie, uporczywe swędzenie gałki ocznej, zmiany w okolicy oka (np. na powiekach) oraz urazy. Kontrolne badanie wzroku wykonuje się także przy stwierdzonych chorobach. Przykładowo chodzi o choroby rogówki lub spojówki, choroby powiek czy nerwu wzrokowego.

O regularnych wizytach powinny pamiętać przewlekle chorzy na cukrzycę, miażdżycę lub z problemami tarczycowymi.

Wskazaniem do wizyty u okulisty są też poniższe objawy:

• pogorszenie widzenia (rozmazywanie się obrazu) i podwójne widzenie,
• mrużenie oczu podczas czytania czy oglądania,
• częste łzawienie i zaczerwienie gałek ocznych,
• nawracające zapalenie spojówek i powiek,
• nadwrażliwość na światło lub światłowstręt,
• silny ból oka i okolic,
• zmiany w obrębie oczodołu (np. gradówka, narośle),
• nawracające bóle głowy niewiadomego pochodzenia.

Badanie wzroku u optyka czy okulisty

Zastanawianie się nad tym, do kogo się udać na badanie wzroku może wydawać się dziwne. Powszechnie wiadomo, że od kontroli i leczenia oczu są lekarze okuliści. I jest to oczywiście prawda. Ci wyspecjalizowani medycy zajmują się diagnozą wszelkich schorzeń oraz wdrożeniem odpowiedniego leczenia. Jeśli więc masz jakieś problemy ze wzrokiem, odczuwasz dyskomfort lub podejrzewasz chorobę oczu, doznałeś urazu oka, okulista jest jak najbardziej właściwym adresem.

Profesjonalne badanie wzroku w zakresie tylko ostrości widzenia może przeprowadzić też optometrysta. Ten specjalista zajmuje się diagnozowaniem zaburzeń w widzeniu (w tym zeza) i kompensowaniem wad wzroku. Innymi słowy, jeśli zależy ci na korekcie twojej wady wzroku, wystarczy ci optometrysta. Tym bardziej, że wykonuje on testy i korzysta ze sprzętów, dzięki którym znacznie lepiej jest w stanie dobrać szkła korekcyjne niż wskazywane tylko po zwykłym komputerowym badaniu wzroku. To szczególnie ważna informacja dla osób z małą lub nietypową wadą wzroku.

Poza tym optometrysta sprawdza ciśnienie śródgałkowe oraz ocenia pole widzenia i ruchy gałki ocznej. Obawiasz się jednak, że optometrysta nie zdiagnozuje chorób oczu? No nie zdiagnozuje, ale testy, które przeprowadza pozwalają mu stwierdzić znamiona schorzeń. Wtedy na pewno skieruje cię na dalsze badania do lekarza okulisty.

Specjaliści od oczu w skrócie:

• Okulista, czyli lekarz zajmujący się diagnozą i leczeniem wad wzroku oraz chorób oczu, wystawia recepty na okulary i leki.
• Optometrysta, czyli specjalista od badania skali wady wzroku, terapii zeza, czyli widzenia obuocznego, wystawia recepty na okulary.
• Optyk, czyli specjalista od indywidualnego dopasowania i wykonania okularów.
• Ortoptysta, czyli lekarz specjalista od badania i leczenia zeza.

Jak wygląda badanie wzroku?

Sposób zbadania oka zależy od powodu, dla którego robisz to badanie. Inaczej wygląda badanie, gdy chodzi o zmieniającą się ostrość widzenia, a inaczej, gdy przyczyną kontroli są schorzenia lub ich podejrzenie czy uraz. Oczywiście, wybór ścieżki diagnostycznej nie zależy od ciebie, a od lekarza okulisty.

Średnio wizyta w gabinecie okulisty trwa od 10 do 30 minut. Jeśli badanie wymaga użycia kropli mydriatycznych (rozszerzających źrenice), dolicz do ogólnego czasu przynajmniej 20 minut. Przed takim badaniem dostaniesz 2 dawki kropli w odstępie 10 minut, by twoje źrenice zareagowały na podany środek. Rzadko, ale się zdarza, że potrzebna jest trzecia dawka kropli.

Każda wizyta zaczyna się od krótkiego wywiadu, który pozwala na wstępną diagnozę. Potem przechodzi się do badań, które z grubsza dzielimy na podstawowe i rozszerzone. Jeśli celem twojej wizyty jest kontrola wzroku weź ze sobą ostatnią receptę, nawet jeśli była ona tylko na szkła lub okulary (jeśli masz). Może być pomocna, gdy okaże się, że trzeba dobrać nowe.

Czy wiesz, że do badania okulistycznego służy ponad 20 urządzeń lub aparatów? Niektórych ze względu na niewielki rozmiar możesz nawet nie zauważyć. Nie wszystkie też urządzenia i aparaty są używane podczas zwykłej kontroli oczu. Część „ciężkiego” sprzętu używana jest do specjalistycznych badań wzroku potrzebnych przy podejrzeniu konkretnych chorób oczu.

Podstawowe badania wzroku

Do podstawowych badań wzorku należą:

• Badanie ostrości widzenia. Podstawowa procedura, od której zaczyna się zazwyczaj każda wizyta w gabinecie. Chodzi o to, by przeczytać na tablicy wskazane litery, cyfry lub rozpoznać kształty. O pełnej ostrości widzenia mówimy wtedy, jeśli ktoś odczyta wszystkie znaki na tablicy.
• Komputerowe badanie wzroku (refraktometr). Pozwala ocenić sprawność twojego oka i wykazać wadę wzroku, jeśli taką masz. Przy niewielkich lub specyficznych wadach komputerowe badanie wzroku nie jest wystarczające do dobrego doboru okularów. Potrzebny będzie optometrysta.
• Badanie ciśnienia wewnątrz oka. Kolejne badanie, które nie obejdzie się bez specjalistycznego sprzętu. Robi się je tonometrem, który wypuszcza w stronę gałki ocznej powietrze. Uderzając w rogówkę, odkształca ją. Jeśli masz wysokie ciśnienie wewnątrzgałkowe, rogówka trudniej się odkształca.  Są też tonometry aplanacyjne, które mierzą ciśnienie poprzez specjalny pryzmat. Pamiętaj: zbyt wysokie ciśnienie w oku nie zawsze oznacza początek jaskry. Może świadczyć o nadciśnieniu ocznym.
• Badanie dna oka. Inaczej nazywa się oftalmoskopią. Pozwala na szybką i bezbolesną diagnozę zmian w obrębie naszych oczu, przykładowo choroby plamki żółtej. W czasie badania okulista jak na dłoni widzi twoją siatkówkę, naczynia krwionośne oraz tarczę nerwu wzrokowego. Ale nie tylko. Dzięki analizę dna oka okulista może stwierdzić inne choroby niewidoczne nomen omen gołym okiem, jak cukrzyca, nadciśnienie czy miażdżyca.

Badanie przeprowadza się jedną z trzech metod:

• • przy użyciu wziernika ocznego, czyli oftalmoskopu, który oświetla dno oka oraz pozwala zobaczyć badany obszar w piętnastokrotnym powiększeniu;
  • przy zastosowaniu wziernikowania pośredniego, gdy soczewka skupiająca światło ma bardzo dużą siłę, co daje mocno powiększony obraz dna oka;
  • z zastosowaniem funduskamery, gdzie efektem jest wykonanie kolorowego zdjęcia siatkówki i ciała szklistego i na tej podstawie lekarz ocenia stan naszego narządu widzenia; przy tej metodzie nie używa się kropli rozszerzających źrenice.
• Badanie całego oka. Robi się je lampą szczelinową (biomikroskopem), która pozwala obejrzeć praktycznie całe oko. Aby analiza była prawidłowa, musisz mieć rozszerzone źrenice. Dzięki temu badaniu okulista ocenia stan siatkówki, rogówki oraz nerw wzrokowy.

Dodatkowe badania wzroku

Podstawowe badania oczu wydają się dość szczegółowe i mówiące niemal wszystko o stanie twojego oka. Nie zawsze jednak powyższy pakiet wystarczy do postawienia prawidłowej diagnozy. Szczególnie dotyczy to sytuacji obciążeń rodzinnych jaskrą, problemów z ciśnieniem oka czy zmianami w nerwie wzrokowym. Wtedy do akcji wkraczają kolejne, dodatkowe badania okulistyczne:

• USG oka. W okulistyce tego typu badanie wzroku nazywa się USG A (od amplituda). Jego celem jest sprawdzenie, co się dzieje w oczodole i robi się je, gdy nie można użyć lampy szczelinowej (np. gdy pacjent ma bielmo lub zaćmę). USG wykonuje się z dwóch powodów: by wykryć schorzenie (odwarstwienie siatkówki, wylewy, guzy oka) lub by dobrać odpowiednią soczewkę. USG A jest obowiązkowe przed operacją zaćmy.
• Badanie obrazowe oka. To jedna z najnowocześniejszych technik, które pozwala na precyzyjną analizę poszczególnych przekrojów tkanek oka (siatkówki, rogówki, tarczy nerwu wzrokowego). Tego typu badanie robi się między innymi przy diagnozie jaskry, zwyrodnieniu plamki (AMD) czy nowotworu.
• Ultraszerokokątne badanie dna oka. Obecnie najbardziej nowoczesne badanie wzroku. Dzięki niemu lekarz okulista może obejrzeć oko od siatkówki aż po nerw wzrokowy.
• Badanie pola widzenia. Celem tego rodzaju diagnozowania jest określnie czułości nerwu wzrokowego. Badanie polega na puszczaniu w kierunku oka wiązek światła o różnym natężeniu. Przy słabym nerwie wzrokowym zauważa się tylko silne światło. Mniejsza czułość na światło jest bardzo niepokojącym objawem, bo może sugerować np. guza przysadki mózgowej.
• Badanie widzenia barw. Dzięki niemu wiemy, jak widzimy barwy. Metod do sprawdzenia rozróżniania kolorów jest kilka, najczęściej używa się tablic. Tych jest kilka rodzajów. Tablice pseudoizochromatyczne Ishihary (zbiór kółek z kolorowymi plamkami) diagnozują stopień, w jakim widzimy bądź nie kolory. Sprawdzają przede zaburzenia w postrzeganiu barwy zielonej i czerwonej. W użyciu są też tablice testu Hardy’ego, Randa i Rittnera, które poza czerwonym i zielonym, sprawdzają, jak radzimy sobie z kolorem niebieskim. Robi się też testy, podczas której pacjent układa kolorowe klocki – to testy Farnswortha D-15 oraz Farnswortha i Munsella 100-Hue. Najdokładniej widzenie barw sprawdzi jednak aparatura, a konkretnie anomaloskop.

Uwaga: jak dotąd nie ma skutecznej metody, która leczy zaburzenia związane z rozpoznawaniem kolorów.

• Badanie reakcji na światło. Test polega na tym, że w stronę źrenicy kierowane jest światło, by sprawdzić, jak zachowa się oko. Prawidłową reakcją będzie zwężenie lub rozszerzenie źrenicy w zależności od natężenia światła. Zakres zmian szerokości źrenicy wynosi od 2mm do 8 mm. Co więcej, obie źrenice powinny reagować tak samo. Jeśli podczas badania wyjdzie różnica w twoje reakcji na światło, lekarz zleci dalsze badania. Analiza reakcji na światło przeprowadzana jest przy diagnozowaniu chorób o podłożu neurologicznym.
• Angiografia dna oka. Badanie przeprowadza się z użyciem kontrastu, który podawany jest dożylnie. Po aplikacji środka cieniującego lekarz specjalnym aparatem robi serię zdjęć dna oka. Badanie wykonuje się przy degeneracji lub obrzęku plamki, nowotworach dna oka lub powikłaniach cukrzycowych.
• Badanie OCT. Jest to badanie tomograficzne, które precyzyjnie analizuje struktury naszego oka: rogówkę, siatkówkę, plamkę żółtą, nerw wzrokowy oraz przód i tył gałki ocznej. Wskazaniem do tego typu badania jest zwyrodnienie plamki żółtej lub powikłania cukrzycowe.
• Badanie GDx, skaningowa  polarymetria laserowa. Podczas tej procedury aparat emituje wiązkę laserową (bezbolesną) i mierzy grubość włókien nerwowych oka oraz analizuje ewentualne ich uszkodzenia. Wskazaniem do badania są zmiany jaskrowe oraz choroby, które mogą w przebiegu prowadzić do uszkodzenia nerwu wzrokowego, np.: Alzhaimer czy  cukrzyca.
• Badanie wzroku HRT. Tego typu badanie wzroku jest kolejnym badaniem tomograficznym. Skupia się na obrazowaniu rogówki oraz tarczy nerwu wzrokowego. Jest to typowe badanie wykonywane w przebiegu jaskry, które w zależności od stopnia zaawansowania choroby wykonuje się co 6, 8 lub 12 miesięcy.

Badanie wzroku – jak się przygotować?

Badanie wzroku nie wymaga specjalnych przygotowań z twojej strony. Dobrze pojawić się bez makijażu oka i soczewek kontaktowych (jeśli je nosisz). W przypadku badania z użyciem kontrastu czasem sprawdza się wcześniej, czy nie masz uczulenia na któreś z izomerów.

Za to warto przygotować się na to, co dzieje się z oczami badaniach z użyciem kropli rozszerzających źrenice. Zwykle przez kilka godzin po takich badaniach gorzej się widzi, a nawet mogą boleć oczy. Przez jakiś czas twoje oczy będą reagować nadwrażliwie na światło. Warto więc przygotować sobie okulary przeciwsłoneczne na wyjście na dwór, szczególnie w słoneczny dzień.  Ze względu na gorszą ostrość widzenia zaleca się, by bezpośrednio po badaniu nie kierować pojazdami. Taki stan utrzymuje się średnio 2-3 h, ale rzeczywisty czas reakcji jest sprawą indywidualną – może trwać też dłużej.

Gdzie wykonać badanie wzroku?

Jeśli chcesz sprawdzić ostrość widzenia, masz do wyboru wizytę u okulisty lub optometrysty. Podstawową analizę wzroku możesz też zrobić w zakładzie optycznym. Z kolei wszelkie stany chorobowe konsultujesz tylko i wyłącznie  z lekarzem okulistą. Ewentualnie ortoptystą, jeśli diagnoza i leczenie dotyczą zeza. Badanie okulistyczne możesz zrobić bezpłatnie w ramach ubezpieczenia NFZ lub za pieniądze w prywatnych gabinetach, sieciach medycznych i przychodniach.

Ile kosztuje badanie wzroku u optyka?

Typowe badanie okulistyczne kosztuje od 50 zł do 100 zł. Jeśli zależy ci tylko na analizie ostrości widzenia i dobrze okularów, za badanie wzroku możesz zapłacić mniej w salonie optycznym, jeśli zdecydujesz się w pakiecie na zakup w tym miejscu okularów.

Koszt prywatnej wizyty wzrośnie w przypadku badań. Ceny poszczególnych procedur są bardzo zróżnicowane – zalezą od rodzaju badania, a także miejsca jego wykonania. Podstawowe badania kosztują średnio do 100 zł do 200 zł za jedną procedurę. Droższe będą badania specjalistyczne, dodatkowe, których koszt zaczyna się od 100-150 zł, ale może sięgać nawet 300 zł czy 400 zł.

Sposobem na obniżenie kosztów prywatnych wizyt okulistycznych i badań wzroku jest posiadanie odpowiedniej polisy zdrowotnej. Większość ubezpieczeń tego typu w ramach podstawowego pakietu zapewnia dostęp do wielu specjalistów, w tym do lekarza okulisty oraz do konkretnych badań diagnostycznych. Ubezpieczenia zdrowotne obejmują też konkretne zabiegi okulistyczne. Przykładowo pakiet Multi Zdrowie Compensy oferuje – poza specjalistycznymi badaniami – wyjęcie ciała obcego z oka, płukanie kanalików łzowych czy wstrzyknięcia podspojówkowe.

Pamiętaj, że aby mieć pewność, co pokrywa twoja polisa zdrowotna, zapoznaj się z jej warunkami.

Oczywiście, wizyty okulistyczne oraz konieczne badania możesz zrealizować w ramach NFZ i to bezpłatnie. Problem polega na dostępie do specjalisty oraz poszczególnych badań. Średnio na badania okulistyczne czeka się pół roku. Przy podejrzeniu poważnych stanów chorobowych trudno pozwolić sobie na tak długą zwłokę w diagnostyce.

PODSUMOWANIE:

• Regularne badanie wzroku jest kluczowe dla utrzymania widzenia w dobrej kondycji. Dzięki częstym kontrolom możesz szybko wykryć potencjalne problemy i zacząć odpowiednie leczenie.
• W zależności od wieku regularne kontrole okulistyczne powinno się wykonywać raz do roku lub raz na dwa lata.
• Wskazaniem do wizyty u okulisty są wszelkie niepokojące i nietypowe objawy, które obserwujesz w obrębie oka (swędzenie, zaczerwienienie gałki ocznej, łzawienie, narośle, ból czy stan zapalny).
• Badania wzroku możesz zrobić na NFZ, prywatnie oraz w ramach prywatnego ubezpieczenia zdrowotnego.