Mieszkanie socjalne

Wysokie ceny mieszkań, drogie kredyty i rosnąca inflacja powodują, że coraz mniej osób może pozwolić sobie na własne „M”.  Do tego do góry poszybowały ceny najmu. Naturalnym rozwiązaniem problemu mieszkaniowego, szczególnie dla najsłabiej sytuowanych osób, może być zwrócenie się do instytucji publicznych. Co to jest mieszkanie socjalne? Komu przysługuje i na jakich warunkach? Odpowiadamy.

Liczba nowych inwestycji mieszkaniowych w ostatnim roku spadła niemal o połowę. Tak deweloperzy zareagowali zmiany prawne, wysokie koszty i mniejsze zainteresowanie zakupami ze strony klientów. Z kolei klientów od kupna własnego lokum powstrzymują bardzo drogie kredyty. Także na rynku najmu sytuacja nie jest lepsza.  Dlatego coraz więcej osób szuka alternatywy w postaci mieszkania socjalnego.

Zgodnie z danymi GUS na koniec 2020 roku prawe 66 tys. mieszkań socjalnych było wynajętych. Ponad drugie tyle, bo prawie 75 tys. gospodarstw domowych, czekało na tego typu lokal. Biorąc pod uwagę obecną sytuację rynkową i przewidywania ekspertów, lista oczekujących w najbliższych 2-3 latach pewnie będzie rosła. Dlatego warto wiedzieć, jaki warunki trzeba spełnić, by dostać mieszkanie socjalne.

Co to jest mieszkanie socjalne?

Mieszkania socjalne należą do gminy lub miasta i są przeznaczone dla tych, których nie stać na samodzielne utrzymanie mieszkania lub są pozbawieni domu. Tego typu lokum odznacza się niższym standardem w porównaniu z ofertą komercyjną. Często znajduje się w starszych, mniej nowoczesnych budynkach. To jednak sprawia, że czynsz za takie mieszkanie jest dużo niższy niż innych lokali. Średnio stawka za m2 wynosi kilka złotych i jest ustalana przez każdą gminę indywidualnie.

Uwaga: zgodnie z Kodeksem Cywilnym, stawka za najem lokalu socjalnego nie może być wyższa niż 50 proc. najniższego czynszu mieszkania, które dana gmina ma stanie.

Niższy standard nie oznacza zupełnie spartańskich warunków. Takie mieszkania muszą zapewniać podstawowe warunki bytowe. Aczkolwiek może się zdarzyć, że kuchnia lub łazienka jest współdzielona z innymi lokatorami budynku. Metraż lokalu zazwyczaj ma maksymalnie 40 m2. W przypadku jednego domownika powierzchnia użytkowa nie może być mniejsza niż 10 m2. Natomiast jeśli w mieszkaniu żyje więcej osób powierzchnia pokoi, która przypada na członka gospodarstwa domowego nie może być mniejsza niż 5 m2.

Ważne: mieszkanie socjalne dostaje się na czas określony.

Komu przysługuje mieszkanie socjalne?

Lokale socjalne można uznać za pomoc od państwa dla najuboższych i osób w kryzysie bezdomności. Największe szanse na tego typu lokum mają osoby z nakazem eksmisji z dotychczasowego mieszkania. Warunki, komu zostanie przyznane mieszkanie socjalne, określa Kodeks Cywilny. Pierwszeństwo przysługuje:

• kobietom w ciąży,
• małoletnim, niepełnosprawnym lub ubezwłasnowolnionym wraz z opiekunami,
• obłożnie chorym,
• bezrobotnym,
• rencistom i emerytom, którzy mają prawo do świadczeń z pomocy społecznej,
• osobom, które zamieszkują budynki przeznaczone do rozbiórki przez nadzór budowalny (musi być wydany nakaz opuszczenia budynku),
• tym, którzy spełniają kryteria określne przez radę gminy lub miasta.

Co znajduje się na liście warunków do spełnienia, które określa gmina? Najczęściej są to takie kryteria, jak:

• zameldowanie w danej gminie lub mieście,
• niskie dochody (gminy je ustalają indywidualnie),
• brak własnej nieruchomości lub lokal, który nie spełnia kryteriów metrażu, czyli mniej niż 6 m2 w przypadku wieloosobowego gospodarstwa na osobę i mniej niż 12 m2 w przypadku osoby samotnej,
• obecne warunki mieszkaniowe nie mieszczą się w kategorii podstawowych warunków bytowych.

Jakie dokumenty są potrzebne?

Żeby ubiegać się o mieszkanie socjalne trzeba złożyć wniosek o zawarcie umowy najmu lokalu mieszkalnego do urzędu miasta lub gminy. Wzór można znaleźć na stronie internetowej danej placówki lub bezpośrednio w urzędzie. Należy w nim uzupełnić:

• dane personalne,
• dane kontaktowe,
• szczegółowe informacje o małżonku lub partnerze (dane personalne, miejsce pobytu) oraz dodatkowych osób, które wspólnie ubiegają się o mieszkanie (dane personalne, stopień pokrewieństwa/powinowactwa, adresy zamieszkania),
• szczegółowe informacje o obecnym miejscu pobytu (tytuł prawny, powierzchnia, wyposażenie techniczne),
• informacje o stanie zdrowia,
• dodatkowe informacje o ewentualnym pobycie swoim i współwnioskodawców w rodzinach zastępczych, palcówkach opiekuńczo-wychowawczych, bezdomności czy sytuacjach patologicznych.

Wniosek podpisują wszystkie osoby pełnoletnie, które ubiegają się o lokal.

Do wniosku należy załączyć dokumenty potwierdzające zawarte w nim informacje. Bardzo istotna będzie dokumentacja związana z kryterium dochodowym, bo to od niego w duży stopniu zależy decyzja gminy o przyznaniu lokalu socjalnego. Chodzi o:

• oświadczenie o stanie majątkowym członków gospodarstwa domowego,
• deklarację wysokości dochodu dla twojego gospodarstwa domowego (np. za ostatnie trzy miesiące, które poprzedzają złożenie wniosku, roczna deklaracja podatkowa)
• deklaracje o wysokości dochodów każdego członka gospodarstwa domowego (np. zaświadczenie od pracodawcy, decyzja ZUS o przyznanej rencie lub emeryturze, zaświadczenie z PUP o pobieranym zasiłku, zaświadczenie o pobieranych świadczeniach z gminnego lub miejskiego ośrodka pomocy społecznej, wyrok sądu zasądzający wysokość alimentów).

Ważne: złożenie wniosku nie oznacza z automatu przyznania mieszkania socjalnego. Z reguły na takie lokum czeka i to przynajmniej kilka miesięcy.

Czy można stracić mieszkanie socjalne?

Jak już wspominaliśmy lokal socjalny nie jest przyznawany dożywotnio – umowa najmu zawierana jest na czas określony. Można takie lokum też stracić, gdy zalega się z czynszem przez co najmniej 3 miesiące rozliczeniowe. Inny powodem jest nieobecność w mieszkaniu, która jest dłuższa niż rok. Gmina może też wypowiedzieć umowę najmu na mieszkanie socjalne, gdy lokatorzy nabędą prawo własności do innej nieruchomości lub zaczną wynajmować lokum osobom trzecim.

Także korzystanie z lokalu w sposób niewłaściwy, np. prowadząc w nim działalność gospodarczą bez zgody gminy lub utrudniając innym zamieszkiwanie, są powodami zakończenia umowy najmu. Przesłanką do wypowiedzenia jest też sytuacja, gdy budynek wymaga remontu, jest przeznaczony do rozbiórki lub został odzyskany przez prywatnych właścicieli.

Ale uwaga. Gmina nie może eksmitować lokatorów bez zapewnienia im drugiego lokum. Wyjątkiem jest sytuacja, gdy któryś z mieszkańców stosował przemoc w rodzinie lub mieszkał bezprawne w danym miejscu.

Mieszkanie socjalne a komunalne

W ramach wsparcia mieszkaniowego jest jeszcze jeden rodzaj lokali – chodzi o mieszkanie komunalne. Podobnie jak mieszkania socjalne tego typu nieruchomość należy do gminy lub miasta. Czym się różni od lokali socjalnych? Oba typu mieszkań są przeznaczone dla osób, których nie stać na własne mieszkanie lub komercyjny wynajem.

Przy czym domownicy mieszkań komunalnych mają niewystarczające zarobki na własne ‘”M”. Natomiast mieszkania socjalne są zwykle przyznawane osobom najuboższym lub w kryzysie bezdomności. Także przy mieszkaniach komunalnych czynnikiem decydującym o przyznaniu lokum jest kryterium za małej powierzchni, czyli gdy na jednego domownika przypada mniej niż 7m2.

Różnica jest też w standardzie. Lokale komunalne zazwyczaj nie różnią się od innych, dostępnych na tzw. wolnym rynku. Natomiast mieszkanie socjalne jest lokalem o obniżonym standardzie, często do remontu. Ponadto mieszkanie komunalne można wynająć na czas nieokreślony, a nawet wykupić na własność.

Czy można wykupić mieszkanie socjalne?

Nie można wykupić lokalu socjalnego. Jest to możliwe natomiast w przypadku lokalu komunalnego. Wtedy miasto lub gmina ogłaszają sprzedaż tego typu lokum. Można się też samodzielnie zgłosić z takim wnioskiem do urzędu. Prawo pierwokupu mają osoby, które mają najem na czas nieokreślony i regularnie płacili rachunki.

Kupno mieszkania komunalnego jest dość opłacalną opcją. Takie lokum jest tańsze niż porównywalne mieszkania na tzw. wolnym rynku. Co więcej, potem takie mieszkanie można sprzedać po cenie rynkowej. Pod warunkiem, że odczekamy 5 lat od daty zakupu, żeby nie stracić bonifikat, które przyznaje gmina przy zakupie lokalu komunalnego, a które znacząco obniżają cenę zakupu.

Uwaga: niezależnie czy mieszkanie jest kupione na własność czy wynajmowane, warto je ubezpieczyć.

Jak starać się o mieszkanie socjalne?

Aby ubiegać się o mieszkanie socjalne, należy najpierw złożyć wniosek do odpowiedniego urzędu miejskiego lub gminnego, który zarządza zasobami mieszkaniowymi w danej miejscowości. Formularze wniosków często można pobrać ze strony internetowej urzędu lub otrzymać bezpośrednio w siedzibie wydziału odpowiedzialnego za mieszkalnictwo. Do wniosku konieczne jest dołączenie dokumentów potwierdzających sytuację dochodową oraz rodzinną, takich jak zaświadczenia o dochodach, sytuacji rodzinnej, a także ewentualne orzeczenia o niepełnosprawności lub inne dokumenty uzasadniające potrzebę przyznania mieszkania socjalnego.

Czytaj także: Ubezpieczenie mieszkania

Proces rozpatrywania wniosków może zająć od kilku miesięcy do nawet kilku lat, w zależności od liczby wniosków oraz dostępności mieszkań socjalnych w danym rejonie. Po pozytywnej ocenie wniosku, wnioskodawca zostaje wpisany na listę oczekujących na przydział mieszkania, a w przypadku negatywnej decyzji istnieje możliwość odwołania się od decyzji urzędu.

Alternatywy dla mieszkania socjalnego

W sytuacji, gdy uzyskanie mieszkania socjalnego okazuje się niemożliwe lub zbyt czasochłonne, warto rozważyć inne formy wsparcia mieszkaniowego. Jedną z dostępnych opcji jest skorzystanie z dodatku mieszkaniowego, który stanowi wsparcie finansowe dla osób o niskich dochodach, umożliwiające częściowe pokrycie kosztów wynajmu lokalu. Wiele gmin oferuje także tzw. lokale komunalne, które różnią się od mieszkań socjalnych standardem i wymaganiami dotyczącymi dochodów.

Można również sprawdzić, czy w danym regionie funkcjonują programy pomocy mieszkaniowej organizowane przez instytucje charytatywne lub organizacje pozarządowe. Dzięki tym alternatywom osoby potrzebujące mogą znaleźć rozwiązanie swojej sytuacji mieszkaniowej, nawet jeśli mieszkanie socjalne nie jest dostępne od razu.

PODSUMOWANIE:

• Mieszkanie socjalne jest własnością gminy i jest formą pomocy dla osób najuboższych lub bezdomnych.
• Żeby otrzymać mieszkanie socjalne, należy złożyć stosowny wniosek oraz spełniać kryteria dochodowe.
• Zwykle na mieszkanie socjalne trzeba poczekać przynajmniej kilka miesięcy.
• Umowę najmu na mieszkanie socjalne zawiera się na czas określony.
• W określonych warunkach gmina może wypowiedzieć umowę najmu.