Spowodowałeś wypadek, w którym szkody doznała osoba trzecia? Twój pies pogryzł przechodnia, a dziecko wybiło piłką szybę sąsiada? Twoja pralka uległa awarii, ale jej zepsucie nie jest jedyną stratą, ponieważ zalałeś lokatora z dołu? W tych wszystkich przypadkach do głosu dochodzi odpowiedzialność cywilna. Co to jest odpowiedzialność cywilna i jakie są jej rodzaje? Sprawdź, jakie zdarzenia powodują odpowiedzialność cywilną i w jaki sposób zabezpieczyć się, zanim wyrządzisz szkodę.
Co to jest odpowiedzialność cywilna?
Odpowiedzialność cywilna polega na ponoszeniu majątkowych konsekwencji działania własnego lub osób trzecich. Oznacza ona konieczność naprawienia szkody osobie poszkodowanej, do której doszło w wyniku popełnienia czynu zabronionego lub zaniechania pewnych czynności i wadliwego wywiązania się z zawartej umowy.
Czytaj także: OC w życiu prywatnym
Poszukując odpowiedzi na pytanie: “odpowiedzialność cywilna – co to jest?” warto zaznaczyć, że oznacza ona obowiązek ponoszenia przewidzianych przez prawo cywilne konsekwencji i rodzi zobowiązanie do ich naprawienia, czy to w postaci wypłaty świadczenia odszkodowawczego czy w postaci naprawy szkody i przywrócenia stanu poprzedniego.
Odpowiedzialność cywilną ponosi się na podstawie przepisów kodeksu cywilnego, a jej podstawowym celem jest rekompensata za wyrządzone szkody.
Rodzaje odpowiedzialności cywilnej
W życiu każdego z nas obecna jest odpowiedzialność. Każdy z nas powinien być odpowiedzialny. Wiemy już, że w ujęciu prawnym oznacza ona ponoszenie przewidzianych przez przepisy prawne konsekwencji zachowania własnego lub też zachowania osób trzecich. O odpowiedzialności cywilnej mówimy zarówno w przypadku wyrządzenia szkody rzeczowej, jak i szkody osobowej.
Ta pierwsza dotyczy sytuacji, gdy uszkodzenie czy zniszczenie dotyczy mienia innego podmiotu, natomiast szkoda osobowa oznacza spowodowanie trwałego uszczerbku na zdrowiu. O nim mówimy w momencie uszkodzenia ciała, do którego doszło w wyniku naszego postępowania, rozstroju zdrowia czy śmierci osoby trzeciej.
A jakie wyróżniamy rodzaje odpowiedzialności cywilnej? Kodeks cywilny definiuje dwa rodzaje odpowiedzialności cywilnej – odpowiedzialność cywilna deliktowa oraz odpowiedzialność cywilna kontraktowa. Podstawą rozróżnienia obu rodzajów jest przede wszystkim przyczyna, w wyniku której zaistniała szkoda, a także rodzaje roszczeń, z którymi może wystąpić osoba poszkodowana.
Odpowiedzialność cywilna deliktowa związana jest z popełnieniem czynu uznanego prawnie za czyn niedozwolony. Nie jest to jednak tak oczywiste, jak mogłoby się wydawać.
Warunkiem powstania odpowiedzialności deliktowej jest spełnienie trzech podstawowych przesłanek:
- powstanie szkody – uszczerbku w dobrach i interesach osoby poszkodowanej, do którego doszło wbrew woli poszkodowanego; szkoda ma charakter majątkowy (zniszczenie mienia) lub charakter niemajątkowy (naruszenie dobrego imienia),
- szkoda musi być wynikiem zdarzenia (niewykonanie lub niewłaściwe wykonanie zobowiązania),
- pomiędzy szkodą a zdarzeniem musi istnieć związek przyczynowy.
Odpowiedzialność cywilna kontraktowa jest odpowiedzialnością wynikającą z niewywiązania się lub nienależytego wykonania umowy. Według kodeksu cywilnego, aby mówić o odpowiedzialności kontraktowej muszą zostać spełnione następujące przesłanki:
- niewykonanie zlecenia lub wykonanie zlecenia w nienależyty sposób,
- niewykonanie lub nienależyte wykonanie zlecenia jest następstwem okoliczności, za które sprawca ponosi odpowiedzialność,
- w wyniku zaniechania działania lub nienależytego działania, osoba trzecia poniosła szkodę (uszczerbek majątkowy, utracone korzyści),
- pomiędzy szkodą a naruszeniem dóbr osoby trzeciej zachodzi związek przyczynowo-skutkowy.
UWAGA: Naczelną różnicą pomiędzy odpowiedzialnością cywilną deliktową a kontraktową jest charakter działalności sprawcy i przyczyna, z jakiej doszło do powstania szkody.
Zasady odpowiedzialności cywilnej
Odpowiedzialność za szkodę, jaka spoczywa na sprawcy, musi mieć swoje uzasadnienie. Opiera się ona na pewnych zasadach. Kodeks cywilny przewiduje trzy zasady odpowiedzialności cywilnej:
- odpowiedzialność cywilna na zasadzie winy
Wina jest wynikiem umyślnego lub nieumyślnego działania, które narusza prawa innych osób, niezależnie od tego, czy wynika ona z niestosowania przepisów prawnych czy zasad współżycia społecznego. Mówiąc o odpowiedzialności na zasadzie winy, poszkodowany musi udowodnić, że sprawca odpowiada za szkodę.
Wyłączenie odpowiedzialności na zasadzie winy ma miejsce wówczas, gdy odpowiada za nią osoba, która nie ukończyła 13. roku życia lub osoba niepoczytalna. Wówczas za winę odpowiada opiekun takiej osoby.
- odpowiedzialność cywilna na podstawie ryzyka
Odpowiedzialność na zasadzie ryzyka dotyczy sytuacji, gdy poszkodowany nie musi udowadniać i wykazywać winy sprawcy, ponieważ ten nie wyrządził jej w sposób bezpośredni. Z tego rodzaju odpowiedzialnością mamy do czynienia na przykład w sytuacji, gdy szkodę wyrządzi podwładny – wówczas odpowiada za nią przełożony.
W ten sposób możemy wyróżnić tutaj chociażby ryzyko przedsiębiorcy czy ryzyko posiadacza rzeczy. W świetle prawa, zwolnienie z odpowiedzialności na zasadzie ryzyka może mieć miejsce wówczas, gdy szkoda nastąpiła na skutek siły wyższej lub z wyłącznej winy poszkodowanego czy osoby trzeciej, za którą nie ponosimy odpowiedzialności.
- odpowiedzialność cywilna na podstawie słuszności
Odpowiedzialność cywilna na zasadzie słuszności uwzględnia porównanie stanu majątkowego zarówno sprawcy, jak i poszkodowanego. Pojawia się w sytuacji, gdy nie ma podstaw do dochodzenia roszczenia na zasadach ogólnych. Tego rodzaju odpowiedzialność dotyczy chociażby szkód wyrządzonych przez zwierzę, którego jesteśmy właścicielem.
Nie ma tutaj znaczenia, czy w chwili wyrządzenia szkody było ono pod naszą opieką czy na przykład uciekło z posesji.
Jakie zdarzenia powodują odpowiedzialność cywilną?
Odpowiedzialność cywilnoprawna dochodzi do głosu w momencie, gdy w związku z wyrządzeniem szkody powstaje zobowiązanie do jej naprawienia, czyli norma prawna łączy obowiązek odszkodowawczy. Mówimy o niej wówczas, gdy szkoda powoduje uszczerbek w dobrach osoby poszkodowanej, a pomiędzy szkodą i zaistniałym zdarzeniem występuje związek przyczynowo-skutkowy.
Zatem, w jakich sytuacjach zachodzi odpowiedzialność cywilna? Przykłady obejmują zarówno odpowiedzialność deliktową, jak i kontraktową.
Odpowiedzialność za szkodę niosą za sobą takie zdarzenia jak chociażby spowodowanie kolizji z innym pojazdem, pogryzienie przez psa czy wybicie szyby przez dziecko w oknie sąsiada. Wśród zdarzeń wywołujących odpowiedzialność cywilną w rozumieniu kodeksu cywilnego możemy również wyróżnić odpowiedzialność lekarza za błąd w sztuce lekarskiej, odpowiedzialność przewoźnika za zgubienie bagażu czy odpowiedzialność najemcy za szkody wyrządzone w lokalu będące wynikiem niewłaściwego wywiązania się w umowy.
W ostatnich przypadkach mamy więc do czynienia z tak zwaną odpowiedzialnością kontraktową.
Odpowiedzialność cywilna w życiu prywatnym
Pojęcie odpowiedzialności cywilnej choć najczęściej pojawia się w kontekście zagadnień komunikacyjnych i odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych, przydać może nam się również w życiu prywatnym. Odpowiedzialność cywilna w życiu prywatnym dotyczy szkód wyrządzonych osobie trzeciej.
Tak, jak zaznaczyliśmy wcześniej mogą być to szkody wyrządzone zarówno przez nas samych, jak i nasze dzieci czy nawet zwierzęta. Szkody wyrządzone nieumyślnym działaniem, które w świetle prawa zobowiązani jesteśmy naprawić, bardzo często mogą przekroczyć nasze możliwości finansowe.
W takiej sytuacji, aby uniknąć wysokich roszczeń osoby poszkodowanej, warto wcześniej pomyśleć o OC w życiu prywatnym. To właśnie w jego ramach jesteśmy chronieni na wypadek szkód wyrządzonych innym. Polisa ta obejmuje szkody zarówno na mieniu, jak i na zdrowiu. Jest to ubezpieczenie dobrowolne, które może jednak okazać się absolutnie nieocenione.
Jak się zabezpieczyć?
OC w życiu prywatnym, czyli ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej zapewnia rekompensatę za szkodę wyrządzoną osobie poszkodowanej. Ubezpieczony, w razie wyrządzenia takiej szkody, może liczyć na pokrycie jej kosztów przez towarzystwo ubezpieczeniowe, a sam zwolniony jest wówczas z odpowiedzialności.
Polisa ta może stanowić odrębne ubezpieczenie, ale bardzo często dodawana jest w postaci rozszerzenia na przykład do polisy mieszkaniowej czy ubezpieczenia podróżnego. Wybierając ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej warto zwrócić szczególną uwagę na to, jakie zdarzenia obejmuje ochrona, a za jakie sytuacje towarzystwo nie bierze odpowiedzialności. Ma to szczególne znaczenia w przypadku ubezpieczeń odpowiedzialności cywilnej w życiu prywatnym.
Z kolei w przypadku obowiązkowego ubezpieczenia OC komunikacyjnego, zakres takiej polisy regulowany jest ustawowo, co oznacza, że każde towarzystwo ubezpieczeniowe gwarantuje dokładnie taką samą ochronę.
PODSUMOWANIE:
- Odpowiedzialność cywilna polega na ponoszeniu majątkowych konsekwencji działania własnego lub osób trzecich.
- Według Kodeksu Cywilnego możemy zdefiniować dwa rodzaje odpowiedzialności cywilnej – odpowiedzialność cywilna deliktowa oraz odpowiedzialność cywilna kontraktowa.
- Odpowiedzialność cywilna zachodzi w momencie powstania szkody będącej wynikiem popełnienia czynu niedozwolonego (deliktu) lub niewykonania czy też niewłaściwego wykonania zobowiązania (kontraktu).
- Podstawową różnicą między odpowiedzialnością cywilną deliktową a kontraktową jest charakter działalności sprawcy i przyczyna, z jakiej doszło do powstania szkody.
- Wyróżnia się trzy zasady odpowiedzialności cywilnej – odpowiedzialność cywilna na zasadzie winy, na podstawie ryzyka oraz na podstawie słuszności.
- Odpowiedzialność cywilna oznacza, że w związku z wyrządzeniem szkody powstaje zobowiązanie do jej naprawienia, czyli norma prawna łączy obowiązek odszkodowawczy.
