Testy alergiczne

Testy alergiczne są jedyną skuteczną metodą na identyfikację substancji, na które twój organizm jest nadwrażliwy i daje temu wyraz nadmiernymi lub nieadekwatnymi reakcjami. Podpowiadamy, jakie są rodzaje i na czym polegają testy alergiczne oraz jak interpretować ich wyniki.  

Alergię uznaje się za jedną z cywilizacyjnych chorób XXI wieku, której nie można się pozbyć na stałe. Każdy z nas styka się z wieloma substancjami, które mają wpływ na nasz układ odpornościowy i mogą spowodować nadmierną, czasem niebezpieczną reakcję ze strony organizmu. Jeśli miewasz takie niespodziewane reakcje, pomyśl o testach alergicznych, dzięki którym oznaczysz substancje, na które jesteś uczulony. Taka wiedza pomoże ci ograniczyć kontakt z alergenami. Jest też punktem wyjścia do odczulenia.

Co to jest alergia?

Alergia jest niewłaściwą reakcją twojego układu odpornościowego na wybrane substancje, czyli alergeny. We współczesnym świecie trudno znaleźć osobę, która nie słyszała o alergii lub jej nie ma. Uczulać może niemal wszystko, jedzenie (cytrusy, orzechy, jajka, ryby i owoce morza, orzechy oraz krowie mleko) pyłki rośli (szczególnie drzew, krzewów i traw), sierść zwierząt (np. kota i psa), kurz czy jad owadów. Niepożądane reakcje mogą też wywołać niektóre leki lub materiały – dość popularną alergią jest uczulenie na lateks.

Jak objawia się alergia?

Reakcje alergiczne pojawiają się zazwyczaj nagle i dość szybko po kontakcie z alergenem. Są też alergeny, które efekty uczuleniowe dają po kilku dniach. Co może być objawem alergii? Swędzenie, zaczerwienie skóry, łzawienie oczu lub katar. Wskazaniem, że nietypowe objawy, które zacząłeś obserwować, mają podłoże alergiczne, jest ich powtarzalność w określonych sytuacjach. Przykładowo w towarzystwie psa i kota dostajesz kataru, masz podrażnioną śluzówkę oka lub pojawia się nagła duszność. Po zjedzeniu orzeszków boli cię brzuch lub swędzi jama ustna. Albo nagle w czasie odkurzania zaczynasz seryjnie kichać, bo podrażnia cię kurz domowy.

Niepożądanych reakcji alergicznych jest znacznie więcej. To, z jakim objawem alergii masz do czynienia zależy od tego, który narząd jest nadwrażliwy na uczulający czynnik.

1. Katar sienny, czyli alergiczny nieżyt nosa. Najczęściej występuje wiosną i latem, kiedy pojawiają się pyłki, grzyby i ich zarodniki. Ma raczej ostry przebieg – objawia się wyciekiem z nosa, wydzieliną ściekającą po tylnej ściance gardła, kichaniem i zaczerwieniem nosa, a także łzawieniem. Może też towarzyszyć całorocznym alergiom.
2. Atopowe zapalenie spojówek. Objawia się zaczerwienieniem, swędzeniem i łzawieniem oczu. Często towarzyszą mu opuchnięte powieki górne i tzw. podkrążone oczy. W przypadku atopowego zapalenia spojówek częstą przyczyną są pyłki, ale też kurz domowy czy alergeny z sierści.
3. Atopowe zapalenie skóry. Tego typu reakcja alergiczna cechuje się bladością i suchością skóry. Mogą pojawiać się wypryski czy zmiany spowodowane drapaniem.
4. Pokrzywka (różne rodzaje). Jest to reakcja skórna, gdy miejscowo na ciele pojawiają się bąble z czerwoną otoczką skórną, częstą mocno swędzące. Najczęściej powodem wystąpienia pokrzywki są alergie kontaktowe (np. na proszek do prania) lub uczulenie na pokarmy.
5. Charakterystycznym objawem astmy alergicznej (atopowej) są świsty nad płucami oraz kaszel. Mogą pojawić się też duszności, wrażenie ucisku w klatce piersiowej i przyspieszone bicie serca. Dotyka dzieci w wieku od 2 do 5 lat i w większości przypadków (ok. 60 proc.) przechodzi w dzieciństwie. W pozostałych przypadkach towarzyszy też w życiu dorosłym.
6. Wstrząs anafilaktyczny. To najbardziej niebezpieczna i nagła niepożądana reakcja, która może dawać objawy ze strony różnych narządów wewnętrznych. W trakcie wstrząsu pojawia się uczucie niepokoju, spada ciśnienie, ale rośnie tętno, skóra robi się zimna i spocona. Może dojść do obrzęku krtani, gwałtownych duszności oraz utraty przytomności. Bez odpowiedniej i szybkiej reakcji wstrząs może skończyć się śmiercią.

Rodzaje alergii

Wyróżnia się cztery rodzaje alergii. Wszystko zależy od tego, w jaki sposób twój organizm reaguje na dany alergen.

4. Alergia kontaktowa (skórna). Tego rodzaju alergia najczęściej objawia się swędzeniem i zmianami na skórze. Obie reakcje mogą mieć różną intensywność, to kwestia dość indywidualna. Tego typu odczyny najczęściej powodują składniki kosmetyków, proszków do prania czy perfumy. Alergenami bywają barwniki używane do farbowania tkanin. Często uczulają też chrom i nikiel, które są powszechne w guzikach, sprzączkach, monetach czy biżuterii.
5. Alergia iniekcyjna. Występuje najrzadziej, ale bywa nieprzyjemna i niebezpieczna. Występuje zarówno po podaniu leku w zastrzyku, doustnie czy w postaci czopka. Zdarza się przy podawaniu znieczulenia anestezjologicznego. Zazwyczaj alergenem jest jeden ze składników medykamentu. Rekcją na alergeny zawarte w lekach może być wstrząs anafilaktyczny.
6. Alergia pokarmowa. Choć może się wydawać częsta, to nie zawsze ból brzucha czy wymioty po zjedzeniu jakiejś potrawy oznaczają uczulenie pokarmowe. Najczęściej tego rodzaju alergia daje objawy ze strony układu pokarmowego: ból brzucha, biegunka, wymioty, wzdęcia, zgaga czy zaparcia. Równie dobrze mogą się jednak pojawić wypryski, duszności, a nawet wstrząs anafilaktyczny. Objawy dają o sobie znać dość szybko po spożyciu alergenu.Alergia ta w równym stopniu dotyczy dzieci, jak i dorosłych, choć najczęściej inne czynniki powodują niepożądane reakcje. I tak u dzieci najczęściej uczulają mleko, jaja kurze oraz truskawki. Z kolei dorośli częściej są uczuleni na ryby i owoce morza, cytrusy, seler, zboża czy orzechy.
7. Alergia wziewna. Jest dość uciążliwa i przeszkadza w codziennym funkcjonowaniu, bo jej objawy nie są chwilowe, ale utrzymują się przez jakiś czas. Do najczęstszych reakcji w tym rodzaju alergii należą: katar sienny, kaszel, zapalenie zatok, łzawienie z oczu. Przy ostrzejszych reakcjach pojawiają się duszności i szmery nad płucami. Alergie wziewne dotykają zarówno dorosłych, jak i dzieci. Najczęściej wywołują je pyłki drzew, krzewów i traw, pleśnie, roztocza (kurz domowy) czy sierść zwierząt.Dobrze zrobiony wywiad i powiązanie objawów z potencjalną alergią przez lekarza, najlepiej alergologa, to połowa sukcesu. Kluczową rolę w dalszej diagnostyce i leczeniu odgrywają testy alergiczne.

Na czym polegają testy alergiczne?

Testy alergiczne robi się po to, by znaleźć przyczynę określonych dolegliwości skórnych, pokarmowych lub ze strony układu oddechowego. Jak już pisaliśmy alergii nie da się skutecznie wyleczyć. Dzięki leczeniu i ewentualnemu odczulaniu można natomiast złagodzić objawy. Żeby jednak wiedzieć, jak działać trzeba zrobić testy alergiczne, które dadzą odpowiedź, co cię uczula i jak bardzo.

I tu się właściwie zaczynają schody, bo testy alergiczne są różne i nie zawsze jest łatwo wybrać te, które jednoznacznie wskażą, które czynniki cię uczulają. Lekarz alergolog może skierować cię na następujące testy alergiczne:

• testy alergiczne naskórkowe płatkowe,
• testy alergiczne skórne,
• testy alergiczne prowokacyjne (ekspozycyjne),
• testy alergiczne z krwi.

Testy alergiczne skórne

Testy alergiczne skórne są dość popularne, bo dają niemal natychmiastowe wyniki. Skóra w zetknięciu z alergenem reaguje od razu. Lekarz lub pielęgniarka przeprowadzająca badanie ma więc od razu informację o uczulającym cię alergenie. Na czym polegają testy alergiczne skórne? Na skórze pleców lub przedramion osoba prowadząca badanie wstrzykuje niewielkie ilości wybranych alergenów.

Czasem w ramach badania skóra jest nacinana i w rance umieszcza się alergen. Zwykle jedna sesja obejmuje do 20 alergenów. Zmiany na skórze ocenia się po około 15 minutach. Aby mówić o dodatnim wyniku, musi pojawić się przynajmniej 3 mm bąbel. Tego rodzaju testy alergiczne pozwalają określić alergie oddechowe (wziewne), pokarmowe oraz skórne.

Testy alergiczne naskórkowo płatkowe (NPT)

Tego typu testy alergiczne są wykonywane na plecach i chodzi w nich o to, by odkryć opóźnione reakcje na konkretne alergeny. Lekarz nakleja dwa plastry, które mają 12 płatków. Każdy taki płatek wypełniony jest alergenem. W czasie noszenia plastra dobrze jest zrezygnować ze zbyt intensywnego wysiłku. Nie zaleca się też prysznica czy kąpieli, by pod wpływem wilgoci nie odpadł ci plaster. Odczyt na plecach sprawdza się po 48, następnie po 72 i 96 godzinach od naklejenia.

Testy alergiczne naskórkowo płatkowe wykrywają alergie skórne (kontaktowe). Nie zawsze odczyn na skórze pojawia się w ciągu dwóch pierwszych dni od kontaktu z alergenem, dlatego też odczyty zmian na plecach rozłożone są w czasie.

Tego typu testy alergiczne nie mogą być zrobione, gdy jesteś przeziębiony, masz zmiany na skórze (np. trądzik, stan zapalny), jesteś po solarium lub ze świeżą opalenizną, a także czy przyjmujesz leki (przeciwalergiczne, immunosupresyjne czy cytostatyki).

Testy alergiczne prowokacyjne (ekspozycyjne)

Testy alergiczne ekspozycyjne idą o krok dalej, bo chodzi w nich o to, by celowo wywołać reakcję alergiczną. Najpopularniejsze metody prowokacyjne są trzy:

• donosowa, która wykonywana jest poza sezonem przy alergii sezonowej (pylenie drzew, krzewów i traw) lub gdy nie masz nasilonych objawów alergii całorocznej,
• dooskrzelowa, która wykonywana jest w warunkach szpitalnych i polega na wdychaniu pod kontrolą lekarza aerozoli z czynnikiem uczulającym,
• doustna, która polega na zjedzeniu pod kontrolą lekarza alergenu po tym, jak wcześniej było on wykluczony na jakiś czas z diety.

Tego typy testy alergiczne wykonywane są w ramach skierowania tylko od lekarza alergologa. Ich czas trwania jest ustalany dla każdego indywidualnie. Zawsze odbywają się pod opieką lekarza, który obserwuje pacjenta także 2 godziny po testach ze względu na podwyższone ryzyko wystąpienia wstrząsu anafilaktycznego.

Testy alergiczne prowokacyjne w diagnozowaniu astmy

Testy alergiczne ekspozycyjne pod diagnozę astmy wymagają dodatkowego przygotowania. W porozumieniu z lekarzem na mniej więcej 2 tygodnie przed badaniem odstawiasz leki przeciwhistaminowe o przedłużonym działaniu, a na 2 doby – te o krótkim działaniu. Jeśli palisz, powinieneś zrobić sobie minimum 2-godznny detoks przed testami. Idealnie, jeśli powstrzymasz się od palenia przez 24 godziny. Przed badaniem zaleca się też co najwyżej lekki posiłek i unikanie intensywnego wysiłku.

Przed badaniem lekarz zrobi ci podstawową spirometrię, a potem będziesz już wdychał aerozole z czynnikami, które mają sprowokować nadreaktywność oskrzeli. W trakcie testów tego typu najczęściej podawana jest histamina lub metacholina.

Co to jest histamina w testach alergicznych? Na tej samej zasadzie działa metacholina. Oskrzela uczuleniowców reagują skurczem na około 75 razy mniejsze stężenie tej substancji niż zdrowe osoby.

Testy alergiczne z krwi

Testy alergiczne tego rodzaju to nic innego jak pobranie próbki krwi i sprawdzenie stężenia twoich przeciwciał (IgE) dla danego alergenu. Jeśli poziom IgE w reakcji na któryś czynnik uczulający jest ponad normę, może to oznaczać alergię.

Testy alergiczne wykonuje się w trzech panelach z najczęściej występującymi alergenami w danej kategorii:

• panel pokarmowy, w którym analizuje się 21 alergenów pokarmowych: warzywa, owoce, zboża, orzechy, mleko i nabiał, ryby oraz owoce morza,
• panel wziewny, w którym analizuje się 21 alergenów wziewnych: pyłki roślin, roztocza kurzu domowego, grzyby i pleśnie oraz alergeny zwierzęce (z sierści i śliny),
• panel pediatryczny, który analizuje 28 alergenów typowych dla dzieci, takich jak alergeny pokarmowe, pyłki roślin, grzyby, pleśnie, roztocza kurzu domowego, a także alergeny odzwierzęce.

Bardziej zaawansowane są molekularne testy alergiczne z krwi, podczas których można zbadać więcej czynników alergicznych niż w innych metodach. Ponadto dzięki tym testom oznacza się dokładnie białko, które powoduje reakcję alergiczną.

Jak interpretować wyniki testów alergicznych z krwi

Analiza krwi przy testach alergicznych zajmuje około dwóch tygodni. Poziom przeciwciał jest oznaczony w jednostkach międzynarodowych (UI/ml) lub w klasach (0–6).

Uwaga, podwyższony wynik IgE w reakcji na dany czynnik oznacza tylko prawdopodobieństwo alergii. Interpretacją wyników testów alergicznych z krwi zajmuje się lekarz alergolog. Nierzadko zestawia je też z innymi testami i badaniami.

Ile kosztują testy alergiczne?

Testy alergiczne mieszczą się w ramach świadczeń NFZ. Zleca je lekarz alergolog, do którego musisz mieć wcześniej skierowanie od lekarza internisty. Cała procedura i oczekiwanie na badania mogą dość długo trwać, nawet do 12 miesięcy. Oczywiście, testy alergiczne możesz też zrobić prywatnie, a ich cena zależy od ich rodzaju i placówki, w której robisz badanie.

Prywatna polisa zdrowotna a testy alergiczne

Do zlecenia testów alergicznych prywatnie konieczna będzie wizyta u alergologa. Prywatnie koszt takiej wizyty bywa różny i waha się od 150 zł do 350 zł. Na jednej wizycie zresztą się na skończy. Do prawidłowego zdiagnozowania alergii oraz wdrożenia właściwego leczenia potrzebnych ich będzie kilka.

Sposobem na obniżenie suma summarum dość wysokich kosztów wizyt u specjalisty oraz samych badań jest prywatna polisa zdrowotna. Przed zakupem dokładanie sprawdź jej warunki. Przede wszystkim zapoznaj się ze świadczeniami, które są w zakresie danego ubezpieczenia zdrowotnego. I o ile wizyty u alergologa są zazwyczaj standardem – darmowe wizyty mieszczą się już w wariantach podstawowych takich polis – to wykonanie testów alergicznych wymaga najczęściej rozszerzonej wersji ubezpieczenia. Jeśli potrzebujesz konsultacji z alergologiem, skorzystaj z polisy Compensa Zdrowie. W ramach pakietu Plus lub wyższego, będą przysługiwały Ci takie świadczenia w wybranej przez Ciebie placówce współpracującej z TU Compensa.

PODSUMOWANIE:

• Testy alergiczne służą temu, by potwierdzić lub wykluczyć alergie.
• Są cztery rodzaje testów alergicznych: naskórkowy płatkowy, skórny, prowokacyjny i z krwi.
• Testy alergiczne z krwi mogą wskazywać na potencjalną alergię, ale do potwierdzenia potrzebna jest dalsza diagnostyka. Znacznie dokładniejsze i obszerne są molekularne testy alergiczne z krwi.
• W ramach prywatnej polisy zdrowotnej możesz liczyć na darmowe wizyty u alergologa oraz darmowe testy alergiczne (w wariantach rozszerzonych).