Dziedziczenie środków z polisy na życie

Polisa na życie jest coraz częściej wybieranym produktem ubezpieczeniowym i nie ma się czemu dziwić – stanowi świetną ochronę przed finansowymi skutkami choroby lub śmierci. Warto jednak zastanowić się czy i ewentualnie, na jakich zasadach przebiega dziedziczenie środków z polisy. Okazuje się, że przeprowadzenie postępowania spadkowego, gdy w skład spadku mają wchodzić fundusze zgromadzone na polisie ubezpieczenia na życie, w praktyce nie jest proste, choć często w pełni możliwe. O czym więc należy pamiętać w takich przypadkach?

Co to jest spadek?

Nie sposób odpowiedzieć na pytanie jak przebiega dziedziczenie środków z polisy na życie, bez ustalenia, co oznacza pojęcie spadku – kluczowe znaczenie mają tu przepisy Kodeksu cywilnego. Zgodnie z tą ustawą, spadek to prawa i obowiązki majątkowe zmarłego, które z chwilą jego śmierci przechodzą na spadkobierców ustalanych zgodnie z testamentem lub na podstawie regulacji Kodeksu cywilnego. Podstawą jest zatem określenie, czy w kategorii „praw i obowiązków majątkowych” podlegających dziedziczeniu mieszczą się także środki z polisy na życie.

Polisy się nie dziedziczy?

Niestety odpowiedź na to pytanie nie jest łatwa i wymaga wzięcia pod uwagę szeregu okoliczności. Przepisy wspomnianego Kodeksu cywilnego stanowią, że środki z polisy ubezpieczenia nie wchodzą do spadku, a tym samym nie podlegają dziedziczeniu ustawowemu lub testamentowemu, w zależności który z tych trybów ma zastosowanie w danej sprawie.

Warto więc, aby posiadacz polisy samodzielnie rozstrzygnął kwestie związane z dziedziczeniem swojej polisy, jednocześnie rozwiązując je zgodnie z regulacjami obowiązującymi w danym banku lub towarzystwie ubezpieczeniowym.

Najważniejsze znaczenie mają nie tyle zasady odnoszące się do kwestii samego dziedziczenia, ale postanowienia danej polisy. W branży ubezpieczeniowej środki z polis przekazuje się na rzecz osób uposażonych, które wyznacza sam ubezpieczony – najczęściej już w momencie wykupienia polisy (może się jednak zdarzyć, że stosownych dyspozycji dokona później, nawet wiele lat od zakupu). Mimo wszystko, to od nich zależy, kto dziedziczy pieniądze z polisy.

Z tego względu nie ma przeszkód, aby uposażonymi z polisy ubezpieczenia były osoby spoza kręgu rodziny. Skoro ubezpieczony swobodnie podejmuje decyzję w tym zakresie, ma prawo wybrać na uposażonych zupełnie obce osoby, które nigdy nie doszłyby do dziedziczenia na podstawie przepisów ustawy. Możliwy jest także scenariusz, w którym zmarły pozostawi po sobie testament, jednak do dziedziczenia polisy wskaże inne osoby niż te, które powołał do spadku w testamencie. Stąd też dziedziczenie środków z polisy na życie często bywa sprawą odrębną w porównaniu do postępowania spadkowego.

Dziedziczenie środków z polisy na życie– najważniejsze zasady

Gdy chodzi o dziedziczenie środków z polisy na życie, zawsze należy rozpocząć od zbadania dokumentów polisy – z ich postanowień powinno jasno wynikać, komu przypadnie zgromadzona gotówka. Jednocześnie trzeba pamiętać, że nie każda polisa daje możliwość tego rodzaju dziedziczenia. Niekiedy jest ono wykluczone, jednak najczęściej w momencie wykupienia polisy od razu trzeba wskazać uposażonego.

Klasycznym przykładem tej drugiej sytuacji jest polisa na życie – ubezpieczeni zwykle uposażają w niej swoich współmałżonków, dzieci lub innych członków rodziny, którzy będą zajmować się kwestiami związanymi z chorobą lub zgonem ubezpieczonego.

W polisie na życie, po wystąpieniu wypadku objętego ubezpieczeniem, środki są od razu przekazywane uposażonym. Jeżeli doszło do zgonu ubezpieczonego, oznacza to faktycznie dziedziczenie po nim.

Analogicznie sprawa przedstawia się w polisie posagowej – uposażonym jest tutaj dziecko, które po śmierci rodzica otrzymuje stosowne środki. Mechanizm ten jest również bardzo zbliżony do typowego dziedziczenia prowadzonego na podstawie ustawy lub testamentu. Jak więc można zauważyć, dziedziczenie środków z polisy na życie przedstawia się najprościej w przypadku tych produktów, które zostały niejako pomyślane od samego początku – stanowiących zabezpieczenie osób wskazanych przez ubezpieczonego na wypadek swojej śmierci.

Dziedziczenie środków z polis oszczędnościowych i inwestycyjnych

Nieco inaczej przedstawiają się z kolei kwestie dziedziczenia środków z polis inwestycyjnych i oszczędnościowych. W przypadku polis inwestycyjnych wynika to z faktu, iż płatnik część swoich składek lokuje w fundusze. Od mechanizmów zastosowanych w konkretnej umowie zależy zaś to, jaka część środków zostanie przekazana uposażonym.

W polisach oszczędnościowych część środków przeznaczana jest natomiast na ochronę ubezpieczeniową, a pozostała – na specjalne konto polisowe.

W momencie zakończenia umowy, towarzystwo ubezpieczeniowe zwraca zgromadzony kapitał płatnikowi – a w przypadku, gdy ten nie żyje, osobom przez niego uposażonym. Co jednak wówczas, gdy płatnik nikogo nie uposażył?

Dziedziczenie środków z polisy na życie – postępowanie w przypadku braku uposażonych lub wskazania kilku osób

Ubezpieczyciele są rzecz jasna przygotowani na postępowanie w sytuacji, gdy okazuje się, że ubezpieczony nie uposażył nikogo na wypadek swojej śmierci. W takich okolicznościach dziedziczenie środków z polisy na życie następuje według zasad ustalonych przez ubezpieczyciela, które przeważnie są bardzo zbliżone do reguł dziedziczenia wynikających z Kodeksu cywilnego – pierwszeństwo do otrzymania środków ma najbliższa rodzina ubezpieczonego.

Przeczytaj także: Ubezpieczenie na życie bez karencji

W typowych przypadkach dziedziczenie środków z polisy na życie przy braku uposażonego, przebiega według następującej kolejności: małżonek, dzieci, wnuki, rodzice, rodzeństwo, dzieci rodzeństwa. Ponadto prawem ubezpieczonego jest uposażenie ze swojej polisy kilku osób – wtedy może on ustalić ich udziały (również według swojego uznania) decydując, jaka część zgromadzonych środków przypadnie każdemu z nich. Jeżeli jednak ubezpieczony wskaże kilku ubezpieczonych, nie podając tym samym, jaka część środków ma przypaść każdemu z nich, sumę dzieli się na równe części.

Czy dziedziczenie środków z polisy na życie wiąże się z koniecznością zapłaty podatku?

W przypadku dziedziczenia na podstawie testamentu lub ustawy, spadkobiercy, którzy przyjęli spadek, mają obowiązek zapłaty podatku. Nieuregulowanie należności wobec fiskusa, powstałych z tytułu dziedziczenia, może wiązać się z dotkliwymi konsekwencjami. Dziedziczenie środków z polisy na życie rządzi się jednak nieco innymi zasadami także w tym obszarze – jeżeli przedmiotem ubezpieczenia jest tylko i wyłącznie ochrona życia i zdrowia, uposażeni nie zapłacą żadnego podatku.

Podobnie traktuje się wypłatę przez ubezpieczającego uposażonym środków z polisy na życie i dożycie.

Inaczej kwestia podatku przedstawia się przy polisach inwestycyjnych – trzeba tu pamiętać o uregulowaniu wobec Urzędu Skarbowego należności z tytułu podatku dochodowego, lecz podatek ten oblicza się wyłącznie od zysku z ubezpieczenia, gdy środki z polisy zostaną wypłacone przed końcem umowy ubezpieczeniowej. Jednakże obowiązek podatkowy nie powstaje, gdy środki zostaną przekazane uposażonym bez rozwiązywania umowy.

PODSUMOWANIE:

• Środki zgromadzone w polisie na życie nie wchodzą w skład spadku. W związku z tym dziedziczenie środków z polisy na życie przebiega na innych zasadach niż tych wynikających z Kodeksu cywilnego lub ustanowionych przez spadkodawcę w testamencie.
• Kluczowe znaczenie dla określenia środków z polisy po śmierci ubezpieczonego ma jego wola, a dokładnie to, kogo wskazał jako uposażonego z polisy.
• Określenie osoby lub osób uposażonych jest swobodną decyzją posiadacza polisy – mogą to być również osoby z nim niespokrewnione. W przypadku uposażenia kilku osób, warto wskazać jaka część środków im przypadnie. Jeżeli jednak ubezpieczony nie podejmie decyzji w tej kwestii, suma zostanie podzielona na równe części.
• Gdy ubezpieczony nie uposaży nikogo ze swojej polisy, mają tu zastosowanie reguły dziedziczenia określone przez ubezpieczonego – najczęściej są one zbliżone do przepisów Kodeksu cywilnego odnoszących się do spraw spadkowych.
• Dziedziczenie środków z polisy na życie co do zasady nie wiąże się z powstaniem obowiązku podatkowego.